Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

… począwszy od pierwszego starca, który powiedział coś o sobie – egipskiego pisarza sprzed czterech i pół tysiąca lat – aż do śmierci Elżbiety i Henryka IV, ewolucja starości i jej statusu nie przebiegała w sposób liniowy. Miejsce, jakie przyznawano starości, i sposób, w jaki na ni patrzono, zależały od wielu czynników, między którymi mogły zachodzić rozmaite, mniej lub bardziej skomplikowane, powiązania; czynniki te to strukturalny układ społeczeństwa, rola przekazu mówionego i pisanego, rozmiary rodziny – patriarchalnej lub dwupokoleniowej, akumulacja mienia ruchomego, ideał urody, który z kolei podlegał lub nie podlegał koncepcjom religijnym.

Można jednak wyróżnić pewną cechę, wspólną dla wszystkich dawnych kultur: tworzyły one pewien abstrakcyjny model starości i osądzały starych ludzi – wydając wyroki na ich korzyść, a najczęściej na niekorzyść – w odniesieniu do owego teoretycznego wizerunku. Nie odkryły one jeszcze specyfiki właściwej wiekowi spoczynku.

 

 

Spis treści

 

PRZEDMOWA, napisał Jean Delumeau

WSTĘP

 

l. Bliski Wschód w starożytności: starzec pomiędzy mitem a historią

Pierwotne społeczeństwa prehistoryczne

Starzec w państwie totalitarnym: Inkowie

Starcy wkraczają do historii: dwuznaczność starości, odczuwana od zarania dziejów w obrębie Żyznego Półksiężyca

Pierwsze próby oszacowania maksymalnej długości życia

Starość jako błogosławieństwo bogów

Stosunki między młodszym i starszym pokoleniem w obrębie Żyznego Półksiężyca

 

2. Świat Hebrajczyków: od patriarchy do starego człowieka

Złoty wiek: patriarchowie i starszyzna z okresu przed niewolą babilońską

Pierwsze oznaki schyłku złotego wieku

Pisma powstałe po wygnaniu: osłabienie roli starszych

Księgi dydaktyczne: podważenie znaczenia starców

Społeczeństwo żydowskie: pomiędzy wspomnieniem patriarchów a desakralizacją

 

3. Świat grecki: „smutna starość”

Mitologia: bogowie nie lubią starości

Rada starszych w Grecji homeryckiej

Poeci i tragicy: przekleństwo starości

Komedia: starość ośmieszona

Filozofowie: nieszczęsna i dwoista starość

Starzec idealny u Platona

Arystoteles przeciwko starcom

Starzec w społeczeństwie i instytucjach greckich: postać z odległego planu

Starzec w świecie hellenistycznym: swoista rehabilitacja

Wiek w chwili zgonu i długość życia w Grecji

Grecka medycyna a starość: poszukiwanie przyczyn starzenia się

Plutarch i gerontokracja

 

4. Świat rzymski: wielkość i upadek starca

Demograficzny napór starości i jego skutki

Władza (potestas) ojca rodziny (pater familias), jej konsekwencje i ewolucja

Polityczna rola starców. Skutki i ewolucja. Republika

Cesarstwo

Między stoicyzmem a epikureizmem

Starzec w literaturze łacińskiej: od satyry społecznej (okres republikański)…

… do studium psychologicznego (okres wojen domowych i cesarstwa)

Rzymska medycyna a starość

Podejrzana apologia: „O starości” Cycerona

 

5. Wczesne średniowiecze: starzec jako symbol w literaturze chrześcijańskiej

Okresy życia i świata, symbolika liczb

Prawdziwa starość jest mądrością

Starzec jako wizerunek grzechu

Starość jako przekleństwo i kara

Stary człowiek obciążony niewybaczalną winą

Przyjaciel starców: Grzegorz Wielki

Posłuszeństwo wobec rodziców czy posłuszeństwo wobec Boga?

Starzy mnisi

 

6. Wczesne średniowiecze: obojętność wobec wieku

Dwoistość położenia starych wojowników

Pierwsi emeryci

Niedole ubogich starców

Niepewna pozycja w rodzinie

Czy we wczesnym średniowieczu byli starcy? Problem demograficzny

Liczebność starców wśród duchowieństwa

Polityczna rola starców

Sztuka: starzec jako stereotyp

 

7. XI–XII wiek: Społeczne i kulturowe zróżnicowanie starości

Starość świata i okresy życia: igraszki intelektualistów

Starość w świecie wyobraźni: nieprzychylne spojrzenie

Obojętność wobec czasu i starości: postawa duchowieństwa

Poczucie wieku u średniowiecznego człowieka

Lekarstwa na starość

Liczebność starców i długość życia

Duchowieństwo: wysoki udział starych ludzi

Sędziwi wojownicy: szanowani, dopóki nie złożą broni

Wieś: starzec na łasce i niełasce rodziny

Handel: nowe możliwości dla starych ludzi

 

8. XIV i XV wiek: starzec zyskuje osobowość

Dżuma oszczędza starców

Silny wzrost procentowego udziału starych ludzi w populacji w latach 1350⁠–⁠1450

Skutki: poszerzenie grupy rodzinnej

Zaostrzenie konfliktu między pokoleniami

Wzrastająca różnica wieku między małżonkami: motyw starego męża

Świadectwo Chaucera

Deprecjacja starej kobiety

Skupienie majątku i władzy w rękach starych ludzi

Starość jako motyw w poezji: obraz pełen pesymizmu

Politycy, duchowni i sędziwi artyści

Coraz powszechniejsze zjawisko: wycofanie się z czynnego życia

Starość przybiera konkretną postać

 

9. XVI wiek: humanista i dworzanin przeciw starości

Literatura i sztuka: kult młodości, przekleństwa rzucane na starość

Nagonka na starą kobietę

Dworzanin i humanista odrzucają starość

Relatywizm poczucia starości

Jaka rola ma przypadać starcom? Poglądy Montaigne’a

Politycy teoretycy wrogami starości

Poszukiwanie przyczyn starości i skutecznych kuracji

Starość: twardy orzech do zgryzienia dla twórców utopii

Starość w świecie Szekspirowskim

 

10. XVI wiek: rzeczywiste znaczenie starców

Starzy ludzie w statystykach demograficznych: brak jednoznacznych wyników

Starzy ludzie wśród arystokracji: znaczny przyrost, zwłaszcza w grupie kobiet

Pogarda wobec starości i podziw dla starych ludzi

Starość a władza polityczna

Konflikt pokoleń: złudzenie czy rzeczywistość?

 

PODSUMOWANIE

 

WSKAZÓWKI BIBLIOGRAFICZNE