Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

Claude Lévi-Strauss (1908⁠–⁠2009); francuski etnolog, filozof i teoretyk kultury; twórca antropologii strukturalnej; jeden z największych umysłów XX wieku. Ukończył prawo i filozofię na Sorbonie; w latach 1935⁠–⁠1938 pracował na Uniwersytecie w São Paulo, 1942⁠–⁠1945 w New School for Social Research w Nowym Jorku i na Uniwersytecie Chicagowskim; od 1950 dyrektor w L’École des Hautes Études, od 1959 profesor College de France; od 1973 członek Akademii Francuskiej. „Przez kilka dekad definiował najważniejsze pojęcia nauki o człowieku: pojęcie pokrewieństwa; rasy, mitu; obcości. Doczekał obalenia ich wszystkich, co znosił ze stoickim spokojem i kąśliwym, sarkastycznym humorem. Wychował wielu uczniów, niemal wszyscy się przeciw niemu zbuntowali”.

Jedno z najsłynniejszych dzieł Clauda Levi-Straussa – Les structures élémentaires de la parenté (Elementarne struktury pokrewieństwa), ukazało się w roku 1949; stając się manifestem antropologii strukturalnej – stworzonej przez francuskiego uczonego koncepcji kultury i filozofii człowieka. Książka poświęcona jest zagadnieniu przejścia od natury do kultury jako fundamentalnemu etapowi, który umożliwia powstanie symbolicznych zasad komunikacji społecznej, odbywającej się w sferze krążenia przekazów językowych, wymiany ekonomicznej i kobiet między grupami. Mistrz analizy strukturalnej omawia zakaz kazirodztwa i jego strukturalną inwersję w postaci nakazu egzogamii. Na tej podstawie buduje teorię dwojakiego rodzaju wymiany: ograniczonej i uogólnionej. Konkretnym analizom różnych systemów pokrewieństwa w świecie towarzyszą rozważania teoretyczne, poświęcone roli daru w kulturze oraz podstawowym strukturom umysłu. Jest to do dzisiaj jedyne na tak wielką skalę kompendium wiedzy na temat form społecznej organizacji opartej na zasadzie wymiany, która powoduje, że kultura może rozprzestrzeniać się jako porozumienie między grupami ludzkimi. To dzięki tej pracy nazwano Claude’a Lévi-Straussa herosem intelektu”.

 

 

Spis treści

 

Przedmowa do pierwszego wydania

Przedmowa do drugiego wydania

 

Wprowadzenie

 

l. Natura i kultura

Stan natury i stan społeczeństwa. Problem przejścia od jednego do drugiego. „Wilcze dzieci”. Wyższe formy życia zwierząt. Kryteria uniwersalności. Zakaz kazirodztwa jako uniwersalna reguła.

 

2. Problem kazirodztwa

Teorie racjonalistyczne: Maine, Morgan; wnioski genetyki. Teorie psychologiczne: Westermarck, Havelock Ellis. Teorie socjologiczne I: McLennan, Spencer, Averbury. Teorie socjologiczne II: Durkheim. Antynomie problemu kazirodztwa.

 

Część I. Wymiana ograniczona

 

A. Podstawy wymiany

 

3. Uniwersum reguł

Pokrewieństwo i powinowactwo. Zakaz kazirodztwa, „reguła jako reguła”. Ustrój towarów deficytowych: reguły dystrybucji pokarmowej. Przejście do reguł matrymonialnych: małżeństwo i celibat.

 

4. Endogamia i egzogamia

Poligamia, szczególna postać wzajemności. Endogamia prawdziwa i funkcjonalna. Granice grupy społecznej. Przypadek Apinajów. Egzogamia i zakaz kazirodztwa.

 

5. Zasada wzajemności

Szkic o darze. Wymiana w społecznościach pierwotnych i we współczesnym społeczeństwie. Rozszerzenie praw matrymonialnych. Pojęcie archaizmu i jego implikacje. Od wymiany dóbr do wymiany kobiet.

 

6. Organizacja dualistyczna

Ogólne cechy organizacji dualistycznych. Rozkład. Natura: klany i klasy. Organizacja dualistyczna jako instytucja i jako zasada. Dyskusja trzech przykładów: Nowa Gwinea, Asam, Kalifonia. Wniosek: organizacja dualistyczna sprowadza się do metody rozwiązywania pewnych problemów życia społecznego.

 

7. Złudzenie archaiczne

Źródła pojęcia wzajemności. Dane psychologii dziecka i ich interpretacja. Dziecko i pierwotny u Freuda i Piageta. Krytyka S. Isaacsa. Myśl dziecka to ogólniejsze doświadczenie niż myśl dorosłego. Zasada wzajemności w myśli dziecka. Rozszerzenie doświadczenia psychologicznego i społecznego.

 

8. Powinowactwo i filiacja

Powrót do organizacji dualistycznej. Stosunki między organizacją dualistyczna a małżeństwem kuzynostwa przeciwległego. Filozoficzne postulaty klasycznych interpretacji: pojęcie relacji. System klas i system relacji. Przejście do filiacji: problem filiacji bilateralnej. Aszantowie i Todowie. Pojęcie dychotomii i jego genetyczne analogie: problem pokoleń naprzemiennych. Tubylec i teoretyk. Zastosowanie do niektórych sy­stemów afrykańskich i australijskich. Filiacja patrylinearna i matrylinearna. Dominacja filiacji patrylinearnej.

 

9. Małżeństwo kuzynostwa

Małżeństwo kuzynostwa przeciwległego i system klasyfikacyjny. Związek preferencyjny i pojęcie struktury. Bliskość biologiczna i społeczna. Teoretyczna wartość małżeństwa kuzynostwa przeciwległego. Jego źródło: tezy Swantona, Gifforda, Lowiego. Dyskusja: system pokrewieństwa trzeba pojmować jako strukturę globalną. Małżeństwo kuzynostwa przeciwległego jako elementarna struktura pokrewieństwa.

 

10. Wymiana matrymonialna

Wykład koncepcji Frazera i jej ograniczenia: kuzynostwo przeciwległe i równoległe; wymiana i rynek; rola organizacji dualistycznej. Różnice z proponowaną koncepcją.

 

B. Australia

 

11. Systemy klasyczne

Znaczenie danych australijskich: problem wymiany sióstr. Klasyfikacja systemów australijskich; jej problemy. Dychotomia patrylinearna i matrylinearna. Tezy Radcliffe’a-Browna, Lawrence’a, Kroebera. Przykład Murinbatów albo geneza systemu. Opis systemu Kariera. Opis systemu Aranda. Oba systemy dają wystarczające podstawy klasyfikacji ogólnej.

 

l2. System Murngin

Opis. Anormalne cechy systemu. Niemożność sprowadzenia do systemu Aranda. Klasy i stopnie. Hipoteza o naturze systemu Murngin. Konsekwencje teoretyczne. Definicja wymiany ograniczonej. Definicja wymiany uogólnionej. Zastosowanie do nazewnictwa Murnginów; dyskusja psychologicznej interpretacji Lloyda Warnera. Struktura systemu Murngin; potwierdzenie przez system Wikmunkanów.

 

13. Ustroje harmonijne i dysharmonijne

Tak zwane systemy nieprawidłowe: Karadjeri, Titi, Mara, Arabana, Alurdija, Southern Cross, Dieri, Wikmunkan. Porównanie z systemem mandżurskim. Definicja ustrojów harmonijnych i dysharmonijnych. Ich związek z dwiema fundamentalnymi formami wymiany. Włączenie systemów nieprawidłowych do klasyfikacji ogólnej. Wymiana ograniczona, szczególny przypadek wymiany uogólnionej. Dodatek: list A.R. Radcliffe’a-Browna.

 

14. Dodatek do Części I

1. André Weil, profesor University of Chicago, O algebraicznym badaniu pewnych typów praw matrymonialnych (system Murngin). 2. Komentarz; interpretacja oczywi­stych luk systemu Murngin. Endogamia i wymiana uogólniona.

 

Część II. Wymiana uogólniona

 

A. Prosta formuła wymiany uogólnionej

 

15. Dawcy kobiet

Od teoretycznej konieczności wymiany uogólnionej do jej badania eksperymentalnego. Odkrycie Hodsona. System Kaczinów. Nazewnictwo pokrewieństwa. Reguła matrymonialna. Mayu ni i dama ni. Cykl wymiany. Hipoteza Graneta. Dyskusja: mitologiczne pochodzenie społeczności Kaczinów. Klany, lineaże, domy.

 

16. Wymiana i kupno

Pozorna prostota systemu Kaczinów, jej iluzoryczny charakter. Kazuistyka kupna. Krewni ze strony matki i ze strony ojca. Problem apelatywów. Interpretacja tych trudności: spekulacja i feudalizm.

 

17. Zewnętrzne granice wymiany uogólnionej

Inne systemy wymiany uogólnionej: Kuki, Aimol, Chiru, Chawte, Tarau. Badanie form zniekształconych za pomocą metody modelu zredukowanego: Mikir, Garo, Lakher. Zmieszanie wymiany ograniczonej i uogólnionej w Asamie: systemy Konyak, Rengma Naga, Lhota Naga, Sema Naga, Ao Naga, Angami Naga. Związek między organizacjami dualistycznymi a trójdzielnymi w Asamie.

 

18. Wewnętrzne granice wymiany uogólnionej

System Niwchów: nazewnictwo, organizacja społeczna, reguła matrymonialna. Interpretacja Sternberga; dyskusja. Porównanie z systemem Kaczin: rola kupna. System Goldów. rola wuja w prostych systemach wymiany uogólnionej. Ukierunkowanie matrylateralne i reakcja patrylateralna. Nieodłączna sprzeczność systemów wymiany uogólnionej. Czy istnieje oś birmańsko-syberyjska?

 

B. System chiński

 

l9. Teoria Graneta

Ogólne cechy interpretacji Graneta: zastosowanie do systemu chińskiego. Małżeństwo kuzynostwa przeciwległego w starożytnych Chinach. Przejście od małżeństwa bilateralnego do unilateralnego. Konstrukcja archaicznego systemu ośmioklasowego. Jego niemożność.

 

20. Porządek chao mu

Analiza nazewnictwa chińskiego. Stopnie pokrewieństwa i żałoby. Interpretacja Fenga. Problemy przez nią stawiane. Kwestia porządku chao mu; teza Graneta; krytyka Hsu. Ogólna dyskusja: porządek chao mu i pokolenia naprzemienne.

 

21. Małżeństwo matrylateralne

Terminologiczne oznaki świadczące na korzyść małżeństwa matrylateralnego. Ich interpretacja przez teknonimię; dyskusja. Małżeństwo z córką brata matki we współczesnych Chinach. Implikacje teoretyczne. Małżeństwo „na ukos”; jego dawna obecność; krytyka Graneta i Fenga. Współczesne przeżytki.

 

22. Małżeństwo „na ukos”

Teoria małżeństwa „na ukos” w systemie Miwok. Nazewnictwo pokrewieństwa. Interpretacja Gifforda. Lineaże i połowy. Małżeństwo „na ukos” jako zjawisko strukturalne: demonstracja przez metodę modeli uproszczonych. System chiński i Miwok.

 

23. Systemy peryferyjne

System tybetański: „krewni przez kości” i „krewni przez ciało”; znaczenie tej klasyfikacji. System Lolo. System tunguski; porównanie z systemami Kaczin i Naga. System mandżurski: cechy ogólne; organizacja społeczna; terminologia; interpretacja; porównanie z systemami syberyjskimi. Ogólny przegląd systemów dalekowschodnich; problemy teoretyczne, jakie się z tym wiążą.

 

C. Indie

 

24. Kość i ciało

Rozszerzenie rozróżnienia między „krewnymi przez kości” i „krewnymi przez ciało”, jego wartość teoretyczna. Wymiana uogólniona w Indiach: system Gondów. Miejsce pojęcia kasty w systemie wymiany uogólnionej. Hipergamia. Tak zwane małżeństwo „przez dar”. Egzogamia sapinda; porównanie z porządkiem chao mu. Małżeństwo matrylateralne w Indiach. Interpretacja Helda.

 

25. Klany i kasty

Teoria Helda: wykład i dyskusja. Hinduska bilateralność. Teoretyczne warunki istnienia systemu o klasach matrymonialnych. Kasta i gotra; gotra rozpatrywana jako dawny klan. Prawdziwa natura egzogamii gotra; dwa typy gotra. Hipotezy archaicznej struktury społecznej w Indiach.

 

26. Struktury asymetryczne

Teoretyczne rozważania o relacji między wymianą ograniczoną a uogólnioną; uprzywilejowane miejsce Indii w definiowaniu stosunków między różnymi typami małżeństwa kuzynostwa przeciwległego. Małżeństwo bilateralne, rzadkie występowanie tej formy. System Munda. Problem wuja, jego rola w systemach małżeństwa matrylateralnego. Przywilej awunkularny.

 

27. Cykle wzajemności

Teoretyczne problemy małżeństwa kuzynostwa przeciwległego; możliwe rozwiązania; dyskusja. Małżeństwo matrylateralne i patrylateralne; cykle krótkie i długie. Ostateczna interpretacja wymiany uogólnionej.

 

Wnioski

28. Przejście do struktur złożonych

Obszar struktur elementarnych; oś birmańsko-syberyjska; granice wymiany uogólnionej; rozprzestrzenienie i granice wymiany ograniczonej. Ostateczne relacje między wymianą uogólnioną a ograniczoną. Krótkie rozważania o obszarze Oceanii i Ameryki; dlaczego podpada pod badanie struktur złożonych. Krótkie rozważania o Afryce: małżeństwo przez kupno jako złożona postać wymiany uogólnionej. Krótkie rozważania o uniwersum indoeuropejskim: od prostych do złożonych form wymiany uogólnionej; małżeństwo współczesne.

 

29. Zasady pokrewieństwa

Wymiana, uniwersalna podstawa zakazów matrymonialnych. Natura egzogamii. Świat pokrewieństwa. Braterstwo i wspólnikostwo. Teoria Malinowskiego i jej odrzucenie; kazirodztwo i małżeństwo. Synteza historyczna i analiza strukturalna; przykład psychoanalizy i językoznawstwa. Uniwersum komunikacji.

 

Indeks

 

Spis ilustracji