Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

Wyobraźnia to jeden z wielkich aktorów historii. Jeśli każde społeczeństwo i każda epoka maja swój świat wyobrażeń to dla niektórych z nich, jak się zdaje, jest on bogatszy i odgrywa większą rolę. Tak właśnie było w przypadku średniowiecznego Zachodu. Zanurzeni w świecie ukrytych bytów, które uważali za bardziej rzeczywiste i prawdziwe niż te postrzegane przez zmysły zewnętrzne, ludzie tamtej epoki wchłonęli świat wyobrażeń, który był im dostarczany przez zmysły wewnętrzne, a który, jak nauczał Kościół, prowadzi – o ile nie wmiesza się w to szatan – do kontaktów z Bogiem.

W tym „długim” średniowieczu, które dla Jacques’a Le Goffa siga aż po nasze czasy, zobaczymy nie tylko wszechświat złożony i pełen sprzecznych dziwów, obrazów przestrzeni i czasu z „tego” i „tamtego” świata, ale także symboliczne kody i literackie przenośnie prowokujące świat i społeczeństwo do myślenia, nadto sny, marzenia, niezwykłości…

 

 

Spis treści

 

Wstęp

1. O długie średniowiecze

 

Część pierwsza

Mirabilia

 

2. Niezwykłość na średniowiecznym Zachodzie

I. Główne aspekty i problemy

II. Próba inwentaryzacji niezwykłości na średniowiecznym Zachodzie: zakres i projekt badawczy

Wprowadzenie

1. Niezwykłe, magiczne, cudowne

2. Inwentarz średniowiecznych mirabiliów

3. Źródła i korzenie średniowiecznych mirabiliów

4. Techniki – sposoby i środki wyrazu niezwykłości średniowiecznej

5. Sfery oddziaływania niezwykłości średniowiecznej

6. Funkcje niezwykłości średniowiecznej

Wnioski

III. Podsumowanie i perspektywy

Wskazówki bibliograficzne

Zbiór etnograficzny z Delfinatu z początku XIII wieku

Mirabilia w Delfinacie (tekst wg wydania Leibniza)

Mirabilia w Delfmacie (przekład)

Inwentarz mirabiliów w powstałej części królestwa Arles

 

Część druga

Przestrzeń i czas

 

4. Puszcza-pustynia na średniowiecznym Zachodzie

 

5. Przestrzeń chrześcijańska w pojęciu kurii rzymskiej a organizowanie soboru ekumenicznego w 1274 roku

I. Decyzje wstępne

II. Organizacja soboru w czasie i przestrzeni: dokumentacja i ludzie

„Racjonalna” i „symboliczna” koncepcja czasoprzestrzeni: ku papiestwu w Awinionie

Podstawowe źródła

 

6. Czas czyśćca (III–XIII wiek)

I. Możliwe koncepcje czasu czyśćca i wybór dokonany przez chrześcijaństwo

II. Czas czyśćca a ogólne problemy czasu chrześcijańskiego

1. Czas ziemski a czas eschatologiczny

2. Czas czyśćca a wizja uszczęśliwiająca

3. Wokół czasu śmierci

4. Stosunek czasu na tamtym świecie do czasu ziemskiego

III. Zawładnięcie czasem czyśćca: kościół, wspólnoty, jednostka

1. Kościół a czas czyśćca

2. Wspólnoty naturalne i sztuczne – pamięć zbiorowa a czas czyśćca

3. Czas czyśćca a jednostka

 

7. Czas exemplum (XIII wiek)

 

8. Średniowieczne opowieści o podróżach w zaświaty – aspekty uczone i ludowe

I. Metodyczne uwagi wstępne

II. Gatunek literacki – korpus źródłowy

III. Interakcja między kulturą uczoną a ludową

IV. Zarys społeczno-kulturalnych dziejów podróży w zaświaty w wiekach średnich

 

Część trzecia

Ciało

 

9. Ciało a ideologia na średniowiecznym Zachodzie

Rewolucja cielesna

Ciało i dusza

Ciało a przestrzeń

 

10. Gestykulacja czyśćca

 

11. Odrzucenie przyjemności

Grzeszne ciało

Grzech pierworodny a seksualizm

Nawrócenie świętego Augustyna

Odrzucenie przyjemności

Miłość sprowadza trąd na chłopców

Seks domeną piekła

Bibliografa

 

Część czwarta

Literatura a świat wyobrażeń

 

12. Lévi-Strauss w Broceliandzie. Próba analizy romansu rycerskiego

 

13. Znaczenie stroju i pożywienia w Ereku i Enidzie

 

14. Rycerstwo a wschodzące mieszczaństwo: obraz miasta w literaturze

francuskiej XII wieku

 

15. Miejska metafora Wilhelma z Owernii

 

16. Rzeczywistość społeczna a ideologia na początku XIII wieku w świetle pewnego exemplum o turniejach Jakuba z Vitry

Aneks

 

Część piąta

Sny

 

17. Chrześcijaństwo a sny (II–VII wiek)

I. Tradycja biblijna

II. Sny pogańskie

Ewolucja pogańskich postaw grecko-rzymskich wobec snów od II do IV wieku

III. Chrześcijańskie wątpliwości

1. Wzrost zainteresowania snami

2. Od snu do herezji

3. Pierwszy chrześcijański teolog snu: Tertulian

a) Sen między nocnym wypoczynkiem a śmiercią

b) Istnieją sny prawdziwe

c) Trójdzielna typologia snów według ich pochodzenia

d) Wszędzie można śnić: przeciw inkubacji

e) Wszyscy śnią

IV. Geneza onirologii chrześcijańskiej

1. Wielkie przemiany i nieufność

a) Upowszechnienie się snów proroczych

b) Potępienie wróżbitów i wróżenia ze snów

c) Triumf klasyfikacji snów według ich pochodzenia

2. Przyczyny nieufności

a) Demonizacja snu

b) Sen a herezja

c) Przyszłość należy wyłącznie do Boga

d) Sen a seksualizm

3. Święty Augustyn a sny

a) Afryka a sny – oniryczna autobiografia

b) Zajęcie przez Augustyna postawy nieufności wobec snów

4. Sny pod kontrolą Kościoła

a) Nowa elita śniących

b) Ubóstwo teorii snów, bogactwo opowieści o snach

c) Środowisko uprzywilejowanych śniących – świat monastyczny

Wnioski końcowe

a) Potępienie i instrumentalizacja snów

b)Sen a jednostka

Dodatek: Sny w Starym Testamencie

 

18. W sprawie snów Helmbrechta ojca

 

Część szósta

Ku antropologii politycznej

 

19. Czy historia polityczna jest nadal „kręgosłupem” historii?