Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

„Papież nienawidzi uczonych i lęka się ich, albowiem nie podlegają mu na mocy ślubowania”. Nie jest to pełna goryczy refleksja bojownika nauki, lecz myśl Pascala. Wspaniały chrześcijanin i genialny uczony wyraził w ten sposób rozdarcie chrześcijańskiego sumienia w obliczu fundamentalnego dylematu wyłaniającego się w związku z poszukiwaniem prawdy. Uważano powszechnie, że nauka stara się odpowiedzieć na pytanie „Jak?”, a filozofia i religia zajmują się pytaniem „Dlaczego?”, chociaż w rzeczywistości chodzi o dwa oblicza tej samej prawdy. Złudne jest mniemanie, że można odpowiedzieć na jedno, nie odpowiadając na drugie. Czy można wyjaśnić, jak działa zegarek, jeśli się nie wie, czemu służy?

Człowiek ma tylko dwie drogi, którymi może podążać szukając odpowiedzi na podstawowe pytanie o byt: wiarę i badanie przyrody. Pierwszą kroczy Kościół, drugą – nauka. Oto w przybliżeniu zakres tematyczny niniejszej książki: chcemy opowiedzieć o postawie Kościoła wobec nauki – od samego początku po czasy dzisiejsze.

 

 

Spis treści

 

Wstęp

 

Część pierwsza

Pierwsze po tyczki (XII–XIII wiek)

 

Rozdział I: Nauka mechanistyczna sprawą sumienia w siedemnastowiecznym Kościele

Reforma katolicka a nauka

Nauka mechanistyczna a Kościół

Potępienia w dziedzinie astronomii i fizyki

Biologia i antropologia

Skutki kontroli w krajach katolickich: podział

Oratorium, janseniści i nauka

Nauka problemem sumienia: przypadek akademików

Kartezjusz czy sutanna?

Atrakcyjność nauki dla kleru

Kartezjusz: nowa synteza między nauki z wiarą?

Odrzucenie rozwiązań kartezjańskich przez Kościół

Merseniusz: klęska nowego przymierza Kościół – nauka mechanistyczna

Pascal rozdarty między naukę a wiarę

 

Rozdział II: Zwrot w latach 1680⁠–⁠1720: odrzucenie krytyki biblijnej i rozmach nauki protestanckiej

Problem biblijny

Richard Simon i krytyka biblijna

Bossuet przeciwnikiem naukowej egzegezy

Bossuet, czyli izolacjonizm Kościoła

Naukowa witalność świata protestanckiego

Newton, teolog i uczony

Fizyczno-teologiczne sprzeciwy przeciwko sile ciążenia

Protestantyzm a nauka: wyjaśnienia?

Protestanci u kolebki deizmu: Locke, Toland, Bayle, Collins, Tindal

Przypływ zwątpienia, pośmiertny tryumf Kartezjusza

 

Rozdział III: Dwuznaczne światło osiemnastowieczne: Kościół pełen wahań w obliczu niepewnej nauki

Zakwestionowanie wartości ludzkiego poznania: Kościół broni władzy rozumu

Kościół po stronie Kartezjusza i Newtona

Apologie chrystianizmu przez naukę do 1750 roku i niepewności nauki

Nowe odkrycia po 1750 roku spychają Kościół do defensywy

Dwie sprawy niejednoznaczne: Encyklopedia i Buffon

Kościół a geologia

Kościół a transformizm

Zablokowanie krytyki biblijnej

Dwuznaczność relacji Kościół – medycyna

Zainteresowania naukowe duchownych

Duchowieństwo w Królewskiej Akademii Nauk

Nauczanie przedmiotów ścisłych w kolegiach prowadzonych przez zakony: sukces i jego granice

Benedykt XIV i Klemens XIV, przyjaciele nauk

 

Część druga

Wojna (XIX wiek – początek XX)

 

Rozdział IV: Kościół w stanie wojny przeciwko „rzekomej wiedzy” (1800⁠–⁠1860)

Reakcja antyliberalna i antynaukowa w Rzymie

Nauka wygnana z seminariów. Przykład Renana

Monsinior Frayssinous przeciwko nauce

Apologetyka antynaukowa i nauka pozytywna

Próby pojednania

Kościół a medycyna: stosunki pełne napięcia

Biblia a nauka

Początki pontyfikatu Piusa IX (1846⁠–⁠1860)

 

Rozdział V: Nieudana próba stworzenia nauki katolickiej (1860⁠–⁠1900)

Darwin: zagrożenie biblijnych fundamentów wiary

Reakcje Kościoła na darwinizm

Ruch antynaukowy w Kościele w latach sześćdziesiątych XIX wieku

Apologetyka

Sobór Vaticanum I a problemy wiary i rozumu (1870)

Dalszy ciąg konfliktu za Leona XIII

Nauka katolicka: monsinior d’Hulst i naukowe kongresy katolickie (1888⁠–⁠1900)

Zadyszka scjentyzmu

 

Rozdział VI: Modernizm i integryzm (koniec XIX wieku – rok 1914)

Brak krytyki biblijnej

Pierwsze kroki księdza Loisy’ego

Encyklika Providentissimus (1893) i modernizm

Pius X i jego otoczenie

Encyklika Pascendi (1907)

Integryzm (1909⁠–⁠1914)

Bilans zmagań. Nauka-mężczyzna i Kościół-kobieta według Freuda

Nauki monsiniora Gibiera dla mężczyzn

Zbliżenie z medycyną

 

Rozdział VII: Kościół i nauka w prasie klerykalnej: „L’Ami du clergé” od 1900 do 1930 roku

Głód wiedzy wśród duchowieństwa

„Przyjaciel” a seks i medycyna

Darwin i niepokoje duchowieństwa

Duchowieństwo, prehistoria i egzegeza

Siły piekielne i zjawiska nadprzyrodzone

Relacje między nauką a wiarą na podstawie „L’Ami du clergé”

„L’Ami du clergé” a nowinki techniczne

 

Część trzecia

Ku dialogowi? (Od Piusa XI do Jana Pawła II)

 

Rozdział VIII: Od Benedykta XV do Piusa XII: okres ostrożnych zmian

Pius XI, promotor nauki katolickiej (1922⁠–⁠1939)

Ewolucja stosunku świata naukowego do Kościoła

Einstein: „Bóg nie gra w kości”

Ewolucja filozofii nauki

Immobilizm egzegezy oficjalnej

Encyklika Humani generis (12 sierpnia 1950)

Teilhard de Chardin: wizja teologiczna na miarę nowoczesnej nauki

Pius XII: wielkość nauki, która nie może jednak naruszyć teologii

 

Rozdział IX: Od Jana XXIII do Jana Pawła II: otwarcie?

Vaticanum II (1962⁠–⁠1965): „Myślenie jest przede wszystkim obowiązkiem”

W najwyższym stopniu ostrożne podejście Pawła VI do nauki

Nawrót immobilizmu (1963⁠–⁠1978)

Jan Paweł II: rygoryzm moralny i technologia

„Jestem z naukowcami” (Jan Paweł II, 1979)

Wezwania Jana Pawła II do „dynamicznego dialogu”: przemówienie w Kolonii (1980) i list z 1988 roku

 

Rozdział X: Czas wielkiej debaty

Kościół a nauka: który Kościół?

Trudny dialog: lata sześćdziesiąte

Prawda religijna i prawda naukowa

Kościół a bioetyka

Nauka a grzech pierworodny

Pokusa konkordyzmu

Nauka a gnoza

Świat naukowy podzielony pod względem stosunku do Kościoła

 

Zakończenie

Chronologia

Indeks