Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

Ta książka jest opowieścią o człowieku, który był królem i jego epoce, w której żył i której historię współtworzył. Średniowiecze nadal kryje przed nami tajemnice i sekrety dotyczące żywotów ówczesnych ludzi. Kompleksowe opracowanie okresu panowania Ludwika Świętego niektóre z nich przed nami odkrywa. Obok szczegółowego omówienia wydarzeń, poruszono w niej zagadnienia związane z religią, filozofią, rodziną, ustrojem państwa, gospodarką. Autor oparł się na źródłach, sporządził rzeczową bibliografię, indeksy, tablice genealogiczne. Ponadto umieścił w swej publikacji mapy i aneksy.

XIII stulecie, zwane niekiedy stuleciem Ludwika Świętego, nie pociągało historyków tak bardzo jak XII wiek, twórczy i pełen fermentu, czy też XIV wiek, pogrążający się w wielkim kryzysie jesieni średniowiecza. Ludwik IX – pośrodku między swym dziadem Filipem Augustynem a wnukiem Filipem Pięknym, którzy ściągnęli na siebie całą uwagę historyków – jest ku naszemu zaskoczeniu najmniej znanym z wielkich królów średniowiecznej Francji (…) Przedmiotem mojej pracy nie jest panowanie Ludwika Świętego ani Ludwik Święty i jego królestwo, ani Ludwik Święty i świat chrześcijański, ani też Ludwik Święty i jego czasy, choć siłą rzeczy poruszam te tematy. W rozważaniach o świętym królu muszę czasem bardziej szczegółowo i dogłębnie zająć się jakąś rozległ dziedziną: dzieje się tak dlatego, że obok cesarza Fryderyka II był on w połowie XIII stulecia najwybitniejszą osobowością w życiu politycznym chrześcijańskiej Europy. O ile jednak Fryderyk II, uważany dziś za jednego z prekursorów nowoczesnego państwa, pozostał na uboczu, zafascynowany śródziemnomorskim pograniczem kulturowym, o tyle Ludwik IX geograficznie, chronologicznie, ideologicznie był najbardziej centralną spośród wielkich postaci trzynastowiecznego chrześcijaństwa. Stąd zrodziła się myśl napisania jego biografii. Nie było to jednak takie proste.

(Ze wstępu)

 

 

Spis treści

 

Przedmowa

Wstęp

 

Część pierwsza

Życie Ludwika Świętego

 

1. Od narodzin do zaślubin (1214⁠–⁠1234)

Mały następca tronu

Świat wokół małego króla

Horyzont wschodni: Bizancjum, Islam, imperium mongolskie

Świat chrześcijański

W pełni rozkwitu

Religijne niepokoje

Ustrój polityczny: tworzenie się państwa monarchicznego

Francja

Dziedzictwo po dziadku

Krótkie panowanie ojca

Śmierć ojca

Biada ci, ziemio, której królem jest chłopiec

Namaszczenie króla-chłopca

Trudna małoletniość

Sprawa uniwersytetu paryskiego

Ludwik i cesarz Fryderyk II

Spory z biskupami: sprawa Beauvais

Pobożność króla: założenie Royaumont

Pobożność króla: zagubienie gwoździa z Krzyża Świętego

 

2. Od zaślubin do wyprawy krzyżowej (1234⁠–⁠1248)

Zaślubiny Ludwika IX (1234)

Wstąpienie braci do stanu rycerskiego. Pojawienie się Joinville’a

Król-ojciec

Król relikwii: Korona Cierniowa

Sainte-Chapelle

Król eschatologiczny: mongolska apokalipsa

Król-zwycięzca: wojna z Anglikami

Choroba króla i przyjęcie krzyża

Król, papież i cesarz

Ludwik Święty i Morze Śródziemne

Przygotowania do wyprawy krzyżowej

 

3. Wyprawa krzyżowa i pobyt w Ziemi Świętej (1248⁠–⁠1254)

Krucjata naczelną ideą panowania?

Ludwik Święty a Wschód

Z Paryża do Aigues-Mortes

Podróż i kampania egipska

Król w niewoli

Król w oddaleniu

Sprawa pastuszków

Ludwik IX w Ziemi Świętej

Krucjata, Ludwik IX i Zachód

Śmierć matki

 

4. Od pierwszej wyprawy krzyżowej do następnej i do śmierci (1254⁠–⁠1270)

Dole i niedole żeglugi

Spotkanie z Hugonem z Digne

Powrót zgnębionego krzyżowca

Reformator królestwa

Nowi ludzie króla

Wymiar sprawiedliwości w miastach

Król-kontroler

Król i dochodzenia w Langwedocji

Król i miasta

Ludwik i Paryż

Bezlitosny sędzia: dwie spektakularne sprawy

Nowe akcje oczyszczające: ustawy przeciw ordaliom i lichwie, Żydom        i Lombardczykom

„Dobry” pieniądz

Obrońca pokoju

Dziedzictwo flamandzkie

Pokój z Aragonem: traktat w Corbeil (1258)

Pokój między Francją a Anglią: traktat paryski (1259)

„Wyrok” z Amiens

Ludwik IX i przyszłość dynastii Kapetyngów i rodziny królewskiej

Zgony i narodziny

Siostra i bracia

Ludwik Święty i ciała królów

Ludwik IX ponownie bierze krzyż

Ostatnie akcje pokutne przed wyprawą krzyżową

 

5. Ku świętości: od śmierci do kanonizacji (1270⁠–⁠1297)

Niedole królewskiego ciała

Powrót do Francji

Ku kanonizacji

Dzieje relikwii

 

Część druga

Kreowanie pamięci o królu: Kim tak naprawdę był Ludwik Święty?

 

1. Król z dokumentów urzędowych

 

2. Król w oczach hagiografów z zakonów żebraczych: święty król odnowionego chrześcijaństwa

Zakony żebracze

Gotfryd z Beaulieu

Wilhelm z Chartres

Wilhelm z Saint-Pathus

 

3. Król w oczach mnichów z Saint-Denis: święty król dynastii i „narodu”

Primat

Wilhelm z Nangis i jego „Żywot Ludwika Świętego”

„Kronika powszechna” Wilhelma z Nangis

Wilhelma z Saint-Pathus „Żywot Ludwika Świętego”

 

4. Król, jakiego ukazują exempla

Exempla – świadectwo niepełne

Opowieści Minstrela z Reims

 

5. Starotestamentowe prefiguracje Ludwika Świętego

Dawid i Salomon

Ludwik i Jozjasz

 

6. Król w „zwierciadłach władców”

Zwierciadła karolińskie

Policraticus Jana z Salisbury

„Zwierciadła” w wieku XIII

Eruditio regum et principum Gilberta z Tournai

Sakra zwierciadłem książąt

Enseignements dla syna i córki

 

7. Król w oczach kronikarzy obcych

Mateusz Paris, angielski benedyktyn

Salimbene z Parmy, włoski franciszkanin

 

8. Król w świetle konwencjonalnych wzorców: na ile Ludwik Święty jest postacią prawdziwą?

 

9. „Prawdziwy” Ludwik IX Joinville’a

Świadek wyjątkowy

Świadek wiarygodny

Biografia, czy autobiografia?

Rzeczywisty Ludwik Święty Joinville’a

Król się śmieje

Wady króla

Sen Joinville’a

 

10. Ludwik Święty – żywy człowiek czy model?

Historia i jednostka

Przełom XII i XIII wieku

Jaźń

Przypadek Ludwika Świętego

Sumienie

Król mówiący po francusku

Portret króla

 

Część trzecia

Ludwik Święty, król idealny i niezwykły

 

Od zewnątrz do wewnątrz

 

1. Ludwik Święty w przestrzeni i w czasie

Świat Ludwika Świętego

Ludwik Święty i przestrzeń

Paryż stolicą

Siedziby i trasy podróży Ludwika Świętego

Król Île-de-France

Odwiedzanie królestwa

Wyjazd i powrót z krucjaty

Król-pielgrzym

Ludwik Święty i morze

Wschód Ludwika Świętego

Saraceni, Beduini, asasyni

Mongolskie złudzenie

Orient fantastyczny i cudowny

Czas Ludwika Świętego

Dobry użytek z czasu

Czas kolisty i liturgiczny

Ludwik Święty i czas historyczny

 

2. Obrazy i słowa

Króli muzyka

Architektura: styl dworski?

Lekcje w obrazach

Księgi ilustrowane

Król i jego intelektualiści

Encyklopedysta w służbie króla; Wincenty z Beauvais

Nowy Salomon

 

3. Słowa i gesty. Król – człowiek roztropny

Słowo króla

Słowo królewskie

Ludwik Święty mówi

Słowo poufałe

Słowo nauczające

Rządy słowa

Słowa wiary

Ostatnie słowa

Umiarkowane gesty

Gdzie szukać gestów Ludwika Świętego?

Gesty świętego króla

Apoteoza: gesty zmarłego świętego

Gesty pobożności

Wzorce i osobowość

Król roztropny

Ludwik Święty przy stole. Między biesiadami królewskimi a skromnością

w jedzeniu

Umiarkowanie

Pokoraiasceza

Joinville: pan samego siebie

Obowiązki króla

Królewski wzór

 

4. Król w trzech funkcjach

Trzy funkcje

Król chrześcijański, król w trzech funkcjach

Pierwsza funkcja: król uświęcony, dawca sprawiedliwości i pokoju

Pokój

Druga funkcja: król-wojownik

Ludwik Święty i trzecia funkcja

Ludwik Święty i gospodarka

Gospodarka i administracja

Król i jego dobre miasta

Finansowanie wojen i krucjat

Lichwa

Pieniądz

Zbawienie i konieczność

 

5. Ludwik Święty, król feudalny czy król nowoczesny?

Feudalizm i państwo nowoczesne

O wykorzystaniu systemu feudalnego przez króla

Wielki sojusz tronu i ołtarza

Administracja lokalna i władza prawodawcza

Ludwik Święty i prawo

Społeczeństwo feudalne i mieszczańskie

Ludwik Święty nie poluje

System królewski

Granice władzy królewskiej

Ludwik Święty ukazuje się swym poddanym

Ludwik Święty potrafi liczyć

 

6. Ludwik Święty w kręgu rodziny

Ojciec

Dziadek

Matka

Bracia i siostry

Siostra

Małżonka

Dzieci

Świta i otoczenie

 

7. Religijność Ludwika Świętego

Wzorzec cysterski, wzorzec mendykancki

Wiara Ludwika Świętego

Wiedza religijna

Pobożność i asceza

Sumienie

Praktyka sakramentalna

Ludwik Święty i modlitwa

Nabożeństwo do świętych

Pobożne obsesje Ludwika Świętego

Pobożność na krucjacie

 

8. Konflikty i krytyki

Ludwik Święty i Kościół

Ludwik Święty i heretycy

Ludwik Święty i muzułmanie

Ludwik Święty i Żydzi

Przejawy krytyki i oporu

Krytyka polityczna

„Jesteś tylko królem braci”

 

9. Ludwik Święty, król uświęcony, cudotwórca i święty

Sakralność króla Francji

Znaczenie koronacji

Królewska sakra

System sakry

Świętość Ludwika Świętego

Świecki święty

Wzory świętości Ludwika Świętego

Cuda Ludwika Świętego

Cuda i życie

Relikwie

Ostatni ze świętych królów

 

10. Król cierpiący, król-Chrystus

Przymioty ciała

Afera gwałtu

Chory król

Król cierpliwy

Dobrowolne cierpienie: król-asceta i pokutnik

Śmierć najbliższych: boleść rodzinna i dynastyczna

Boleść zrodzona z klęski krucjaty

Cierpienie uwięzionego

Cierpienie odmówionych łez

Cierpienie bliźniego: dzieła miłosierdzia

Trąd grzechu

Wzór Chrystusa ukrzyżowanego

Męczeństwo: agonia i śmierć

 

Zakończenie

 

Aneksy

Aneks I: „Wzorzec somatyczny” Ludwika Świętego według doktora Augusta Bracheta (1894)

Aneks II: List Ludwika IX do jego podwładnych z Ziemi Świętej (1250)

 

Bibliografia

 

Kalendarium

 

Indeks imion własnych

Indeks nazw geograficznych

Indeks rzeczowy

 

Tablica genealogiczna 1

Tablica genealogiczna 2

 

Mapy

1. Królestwo Francji pod koniec panowania Ludwika IX

2. Francja Ludwika IX

3. Siedziby Ludwika IX

4. Morze Śródziemne Ludwika IX

5. Wschód Ludwika IX

6. Obszar panowania Mongołów za czasów Ludwika IX