Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

„Człowiek i sacrum” jedna z najbardziej znanych prac Rogera Caillois (1913⁠–⁠1978), socjologa z wykształcenia, ucznia Marcela Maussa i Georges’a Dumézila. Jest to humanistyczna synteza, skonstruowana według pojęć opozycji sacrum/profanum jako elementarnych kategorii ludzkiego doświadczenia.Teoria święta wraz z kontrowersyjną tezą o wojnie jako jego odpowiedniku w kulturze nowoczesnych narodów, oryginalna interpretacja zasady egzogamii jako „mistycznego homoseksualizmu”, stanowią nadal znakomite wprowadzenie do problemów etnologii, kulturoznawstwa czy religioznawstwa, historii.

Roger Caillois (1913⁠–⁠1978) urodził się w Reims. Ukończył studia z zakresu filologii i kultury klasycznej. W roku 1938 wraz z Georges’em Bataille’em założył Kolegium socjologii, które miało zajmować się wszelkimi przejawami sacrum w życiu społecznym. W latach 1940⁠–⁠1945 przebywał w Ameryce Południowej, w Buenos Aires powołał do życia Instytut Francuski i w jego ramach został wydawcą pisma „Les Lettres françaises”. Po powrocie do Francji, zafascynowany literaturą latynoską, podsunął jednemu z największych francuskich wydawców – Gallimardowi; pomysł stworzenia serii „La Croix du Sud”, w której już wkrótce ukażą się dzieła m.in. Borgesa, Nerudy, Asturiasa. W 1948 r. objął stanowisko dyrektora departamentu literatury, a następnie rozwoju kulturalnego UNESCO i w jego ramach wydawał nowe czasopismo poświęcone naukom humanistycznym „Diogene”. W 1971 r. został członkiem Akademii Francuskiej na miejsce zmarłego Jerome Carcopino. W roku 1978, na krótko przed śmiercią, otrzymał nagrodę Marcela Prousta za Le fleuve Alphée i europejską nagrodę za esej. To potrójne uświęcenie jest hołdem złożonym twórcy ogromnego dzieła o charakterze głównie eseistycznym. Sławę przyniosły mu książki: Mythe et l’homme, L 'homme et le sacré (Człowiek i sacrum – którego drugie polskie wydanie całości właśnie Czytelnik ma w ręku), Les jeux et les hommes (Ludzie a gry i zabawy – polskie wydanie ukazało się nakładem Oficyny Wydawniczej Volumen w roku 1996), Esthétique généralisée. W polskim przekładzie ukazał się też zbiór jego esejów literackich Odpowiedzialność i styl (PIW 1967).

 

 

Spis treści

 

Wstęp do drugiego wydania

Wstęp do trzeciego wydania

Przedmowa

 

1. Ogólne relacje sacrum i profanum

Podstawowe cechy sacrum

Sacrum – źródło wszelkiej skuteczności

Funkcja obrzędów i zakazów

Porządek świata

Ryzyko przemieszana kategorii

Natura ofiary

Ascetyzm a akt ofiarny

Ofiara pierwocin

Badanie świata sacrum

 

2. Dwuznaczność sacrum

Czystość i przemieszanie kategorii

Czyste i nieczyste – siły wieloznaczne

Świętość i zmaza

Dialektyka sacrum

Osiąganie i odrzucanie czystości

Zapobieganie zmazie i świętość

Dwubiegunowość sacrum

Przeciwstawność dwóch biegunów sacrum

Odwracalność kategorii czystego i nieczystego

Usunięcie zmazy, która nie podlega odpuszczeniu

Spójność i rozkład

Społeczny podział na czyste i nieczyste

Umiejscowienie kategorii czystego i nieczystego

Spójność i rozkład

Czystość i nieczystość – „stany całościowe”

Ewolucja pojęć czystego i nieczystego

Profanum i sacrum

 

3. Sacrum poszanowania: teoria zakazów

Organizacja świata

Dwudzielność społeczeństwa

Dwudzielność świata

Wartości komplementarne

Substrat cnót w dziedzinie płci, pór roku, życia społecznego

Zasada poszanowania

Świadczenia żywnościowe

Świadczenia seksualne

Święte prawa i czyny świętokradcze

Solidarność fratrii

Kazirodztwo – akt mistycznego homoseksualizmu

Spożycie totemu aktem kanibalizmu

Mord popełniony na członku klanu jako połowiczne samobójstwo

Plemię – żywa całość

Hierarchia i obraza majestatu

Geneza władzy

Władza jako dana bezpośrednia

Sakralny charakter władzy

Równowaga i hierarchia

Zachowanie i tworzenie

 

4. Sacrum wykroczenia: teoria święta

Święto – nawrót do sacrum

Wkroczenie sacrum

Rozpasanie świąteczne

Prachaos

Stworzenie kosmosu

Chaos i Wiek Złoty

Odtworzenie świata

Wcielenie twórczych praprzodków

Obrzędy płodności oraz inicjacja

Zawieszenie czasu

Powrót zmarłych

Funkcja rozpasania

Świętokradztwo społeczne po śmierci króla

Świętokradztwa pokarmowe i seksualne

Mity i kazirodztwo

Znaczenie rozpasania seksualnego

Płodne wybryki

Przedrzeźnianie władzy i świętości

Norma i naruszenie normy

Hojność i paroksyzm

 

5. Sacrum – warunek życia i wrota śmierci

Inercja i energia

Interioryzacja sacrum

Wybór celu najwyższego

Trwanie i przeznaczenie

 

APENDYKSY

I. Seks i sacrum

Seksualne obrzędy oczyszczenia u Tongów

II. Gry i zabawy a sacrum

III. Wojna i sacrum

Święto – paroksyzm społeczeństwa pierwotnego

Wojna – paroksyzm społeczeństwa współczesnego

1. Wojna i święto

Czas wybryków, gwałtu, przebierania miary

Radość niszczenia

Świętokradztwo i marnotrawstwo

2. Mistyka wojny

Wojna – słup milowy trwania

Wojna – siła ożywcza

Wojna jako sakrament

Wojna totalna

Związek między okropnością wojny i jej prestiżem

Wojna przeznaczeniem narodów

Zamiana funkcji wojny i święta

Wojna – haracz spłacany cywilizacji

 

Bibliografia