Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

Oryginalność XII stulecia polega na tym, że obecna jest w nim zarówno miłość do Boga, jak i miłość zmysłowa, przy czym dzięki mistykom, poetom i trubadurom i jedna, i druga osiąga wyżyny sztuki: sztuki kochania, pięknego pisania, łączenia widzialnego z niewidzialnym; sztuki czasu i sztuki wieczności, profanum i sacrum. […]

Niniejsze wprowadzenie do symboliki romańskiej odnosi się tylko i włącznie do sfery duchowości. Książka ta dotyczy zatem szczególnego aspektu XII wieku. Aspektu, który – naszym zdaniem – jest najważniejszy i jedyny rzeczywisty: to struktury religijności i mentalność epoki. Głównym naszym celem jest zatem ukazać wagę doświadczenia duchowego. Opiera się ono na symbolach: symbole je wywołują, ożywiają i nadają mu niezgłębioną wartość.

Różnica między ludźmi sprowadza się do obecności lub braku doświadczenia duchowego. Doświadczenie to, niezależnie od swojej głębi, nie jest nabyte raz na zawsze, podlega kolejnym pogłębieniom i właśnie dlatego człowiek, w którym się ono realizuje, zwraca uwagę na znaki obecności, na symbole, będące jakby literami uczącymi go języka – języka miłości i poznania. Człowiek duchowy jest ukształtowany przez symbole i kiedy pragnie opisać swe niewysłowione doświadczenie, czyni to również za pomocą symboli. A zatem symbol staje się alfą i omegą doświadczenia duchowego, a raczej stanowi cały alfabet tego tajemniczego języka, porównywanego do mowy aniołów. Jest nie tylko językiem, lecz staje się słowem, które przekształca ciemną ziemię w ziemię światła, czyli w ziemię przemienioną. […]

Istnieją dwa światy, które nie pokrywają się ze sobą. Można by je porównać do spojrzeń skierowanych w przeciwnych kierunkach. Nie ma między nimi żadnej walki, nie łączy ich żaden most. Te dwa światy, to sacrum i profanum.

(z Prologu)

Marie-Medeleine Davy (1903⁠–⁠1999), francuska historyk średniowiecznej teologii i mistyki, filozof autorka czterdziestu książek i setki artykułów.

 

 

Spis treści

 

Skróty użyte w odsyłaczach bibliograficznych

Prolog

Przedmowa

 

Część pierwsza

Sens nauczania

 

1. Ramy romańskie

1. Niezależność

2. Wiedza

3. Kościół i jego dwojaka funkcja

4. Dom modlitwy

5. Życie monastyczne

6. Wiek romański

2. Cechy charakterystyczne epoki romańskiej

1. Jedność wszechświata

2. Piękno świata

3. Makrokosmos i mikrokosmos

4. Poznanie siebie

5. Obecność Boga

6. Światło i cień

7. Poczucie cudowności

8. Perspektywy eschatologiczne

 

Część druga

Królewska droga symbolu

 

1. Stopnie wznoszenia się

1. Człowiek cielesny i człowiek duchowy

2. Stopnie miłości

3. Zmysły zewnętrzne i wewnętrzne

4. Spotkanie człowieka z Bogiem

5. Miłość małżeńska

6. Znaczenie symboli

2. Znaki przemienionej ziemi

1. Ślady boskiej obecności

2. Czas symbolu

3. Definicja symbolu

4. Funkcja symbolu

5. Doświadczenie duchowe i wtajemniczenie za pomocą symboli

6. Postawa wobec przedstawień symbolicznych

7. Uniwersalność symbolu

8. Symbol romański

 

Część trzecia

Źródła symbolu romańskiego

 

1. Symbole biblijne i patrystyczne

1. Wiedza biblijna mnichów

2. Teologia i Pismo Święte

3. Symbole w sytuacji historycznej

4. Symbol w Księdze Rodzaju

5. Symbol w Pieśni nad Pieśniami

6. Symbol w Ewangeliach

7. Symbol w Apokalipsie

8. Symbole u greckich i łacińskich Ojców Kościoła

2. Symbole świeckie

1. Europa romańska

2. Rzeźby antyczne

3. Złote miasto

4. Powodzenie starożytnych autorów

5. Przeciwnicy

6. Dziedzictwo przeszłości

3. Wszechświat zwierciadłem symboli

1. Natura i historia

2. Rytm w naturze

3. Obserwacja natury

4. Umiłowanie natury

5. Sekret natury

6. Soteriologiczna rola człowieka wobec natury

7. Oblicze natury

8. Elementy natury

9. Objawienie natury

1) Hildegarda z Bingen

2) Bernard z Tours (Bernardus Silvestre)

3) Hugues ze Świętego Wiktora

4) Honoriusz Augustodunensis

 

Część czwarta

Dom Boga

 

1. Świątynia

1. Arka

2. Świątynia Salomona

3. Niebiańskie Jeruzalem

4. Kwadrat

5. Kościół „ad quadratum”

6. Człowiek kwadratowy

7. Formy kwadratowe i okrągłe

8. Świątynia romańska i makrokosmos

9. Sztuka duchowa

2. Pracownie i budownictwo

1. Kamień

2. Kamieniarze

3. Szkoły budowniczych

4. Ukierunkowanie kościoła

5. Trójkąty i kwadraty

6. Serce i środek

7. Brama

8. Poświęcenie kościoła

 

3. Zdobienie

I. Uwagi wstępne

l. Zasady wystroju

2. Opinia ludzi kontemplacji

3. Estetycy

4. Teoria św. Bernarda i jego uczniów

II. Tematyka zdobnicza

1. Symboliczne tematy zdobnictwa

2. Słońce i drzewo

3. Kościół

4. Symbol romański wśród innych symboli

 

Część piąta

Obecność symbolu

 

1. Kult Boga i przemienienie człowieka

I. Liturgia

1. Msza

2. Hymny kościelne

3. Obrzęd liturgiczny: procesja

4. Konsekracja dziewic

II. Alchemia

2. Nauka o liczbie

1. Muzyka

2. Symbol numeryczny

3. Sztuka literacka

1. Graal

2. Legenda arturiańska

3. Legenda o drzewie życia

4. Poezja ludowa

5. Miłość dworna

6. Rycerze

 

Podsumowanie

Indeks nazwisk