Witamy na stronie Oficyny Wydawniczej
Volumen

Opis

Wojna oznacza śmierć, a przynajmniej stałą jej groźbę. Podczas wojny można, a nawet należy zabijać. Tymczasem nieskończenie dobry Bóg nakazuje miłość bliźniego, także wroga, stanowczo zakazuje natomiast (w piątym przykazaniu) zabijania. Wydaje się, że prowadzenia wojny nie da się pogodzić z zaleceniem Chrystusa: „Abyście się wzajemnie miłowali tak, jak Ja was umiłowałem”.

Kościół od samego początku musiał stawiać czoło trudnemu współistnieniu miłości i wojny. Czynił to z większym lub mniejszym powodzeniem i zawsze ścierały się w jego łonie sprzeczne poglądy: od integralnego pacyfizmu po wojowniczą żarliwość świętych wojen.

Historia relacji Kościół-wojna jest więc historią interpretacji. Jest historią wielu stuleci trudnej drogi od całkowitego odrzucenia fizycznej przemocy przez pierwszych chrześcijan, poprzez ideę pokoju Bożego, ale także krucjat i wojny sprawiedliwej – aż po współczesną teologie pokoju.

Georges Minois przedstawia kolejną z cyklu wielkich panoram historii człowieka. Dotychczas w Polsce ukazały się: Historia starości, t. I, Volumen, Marabut 1995, Kościół i nauka. Dzieje pewnego nieporozumienia, t. I i II, Volumen, Bellona 1995/96, Historia piekła, PIW 1997, oraz jego skrócona wersja, Volumen 1998. W 1999 roku ukaże się nakładem Volumenu Historia samobójstwa, a w roku 2000, także w Volumenie, wspaniała Historia przyszłości. dzieje przepowiedni.

 

 

Spis treści

 

Przedmowa

 

1. Pismo Święte, wojna i sacrum

Izrael i święta wojna

Wojny Jahwe i ich dzisiejsza interpretacja

Religie, mity i wojny

Wojna a sacrum

Jezus i niejednoznaczność królestwa

Milczenie Nowego Testamentu na temat wojny

Teksty apokaliptyczne

 

2. Od cesarstwa pogańskiego do doczesnego, czyli od zmagań duchowych do doczesnych

Prawo wojny i prawo pokoju w cesarstwie rzymskim

Chrześcijanie w armii rzymskiej

Zastrzeżenia chrześcijańskich intelektualistów wobec służby wojskowej (II–III wiek)

Wojna chrześcijańska to wojna duchowa

Męczeństwo: apogeum i krwawe wypaczenie walki duchowej

Nawrócenie władzy w IV wieku i pojawienie się Boga Zastępów

Zastęp Chrystusowy i zastęp cesarski

Święty Augustyn i walka duchowa

Ojciec wojny sprawiedliwej czy wojny świętej?

Wojna sprawiedliwa: teoria i praktyka

 

3. Wczesne średniowiecze: beznadziejna walka przeciwko wojnie

Wojna jako sąd Boży

Bóg rękojmią zwycięstwa królów chrześcijańskich

Niesprawiedliwość wojen wewnętrznych

Nieczystość rzemiosła zbrojnego

Zakazanie duchownym uczestniczenia w wojnie. Teoria

Praktyka. Kościół skażony duchem wojennym

Próby uczłowieczenia wojny

Dżihad. Połączenie walki duchowej ze świętą wojną

Opóźnienie świętej wojny chrześcijańskiej

 

4. Ideał pokoju Bożego i jego schyłek (X–XII wiek)

Pokój Boży, wojna święta, wojna sprawiedliwa. Schyłek ideału

Pokój Boży. Przymierze biskupów z ludem Cluny a pokój Boży

Pokój biskupów, pokój mnichów, pokój króla

Wyrodnienie i naginanie pokoju Bożego

Potępienie najemników, kuszy i turniejów (XII wiek)

Daremność zakazów

Militaryzacja Kościoła. Święty Jerzy

 

5. Od pokoju Bożego do wojny świętej (XI–XIII wiek)

Apel Urbana II (1095)

Wojna święta jako walka duchowa i męczeństwo

Tradycja wojen Pana

Apokaliptyczne obrazy i rzezie

Krucjata, dopełnienie pokoju Bożego

Krucjata jako zwieńczenie procesu chrystianizacji rycerstwa

Chrześcijaństwo wojujące

Święty Bernard: „Najlepiej ich zabić”

Zjednoczenie dwóch milicji, czyli zakony rycerskie

Rycerstwo. Ideał i rzeczywistość

Święta wojna, polityka i kolonializm

Objęcie świętą wojną heretyków

Cel krucjaty to raczej walka niż nawracanie

Krytyka krucjat i ich przeobrażenia

 

6. Od wojny świętej do wojny sprawiedliwej (XIII–XV wiek)

Stan rycerski staje się podporą monarchii

Król, spadkobierca pokoju Bożego i świętej wojny

Opracowanie teorii wojny sprawiedliwej

Wojenna teologia, duszpasterstwo i mistyka

Wojna sprawiedliwa i królewska propaganda. Henryk V

Królowie i wojna sprawiedliwa w XIV i XV wieku

Religijna obrzędowość wojny średniowiecznej

Duchowni w armii

Papiestwo i próby arbitrażu

Dryfowanie ku wojnie

Pokój: herezja czy utopia?

 

7. Sekularyzacja wojny sprawiedliwej (XV – połowa XVI wieku)

Wojny papieskie

Wojna sprowadzona do banału

Utopia a wojna

Udoskonalenie teorii wojny sprawiedliwej: Francisco de Vittoria (1540)

Wojna sprawiedliwa jako usprawiedliwienie wojny?

Erazm. Wojny nie da się uzasadnić na podstawie Ewangelii

Dyskusja w sprawie wojny kolonialnej

 

8. Od wojen religijnych do wojen królewskich (połowa XVI – połowa XVII wieku)

Wojny religijne jako powrót do wojny świętej

Papiestwo a wojna religijna między rokiem 1566 a 1605

Osłabienie międzynarodowej pozycji Stolicy Apostolskiej (1605⁠–⁠1659)

Fala sprzeciwu wobec religijnej przemocy a protestanci

Sekularyzacja planów powszechnego pokoju

Od wojny religijnej do wojny królewskiej

Coraz większy liberalizm teorii wojny sprawiedliwej. Jezuici. Suarez

Wojna na początku XVII wieku rzeczywistością społeczną nie mającą nic wspólnego z prawem i religią

Bezsilność Kościoła w obliczu racji stanu. Richelieu

Teolodzy zostawiają wolne pole

Pochwała i sekularyzacja wojny

Walka duchowa jako szaniec wojny świętej

 

9. Usankcjonowanie wojen królewskich (połowa XVII – koniec XVIII wieku)

O dobrym pożytku z Te Deum

Kler uzasadnia wojny Ludwika XIV

Wojny króla to wojny sprawiedliwe i święte

Klimat świętej wojny w Anglii

Regres pojęcia wojny sprawiedliwej

Spowiednik aprobuje wojny królewskie

Król wcieleniem chrześcijańskiego pokoju

Grzechy ludu przyczyną klęsk. Hiszpańska wojna sukcesyjna (1702⁠–⁠1713)

Gloryfikacja czynów wojennych w kazaniach

Kler a wojny Ludwika XV. Koszt i konieczność walki z angielską bezbożnością

 

10. Wojny królewskie a sumienie chrześcijańskie (połowa XVII – koniec XVIII wieku)

Humanizacja wojny

Krytyczne spojrzenie na wojny królewskie. Massillon i oratorianie

Pokojowe plany księdza de Saint-Pierre’a

List Fénelona do Ludwika XIV (1693⁠–⁠1694)

Fénelon i wojna. Zasady

Sprzeczności, w jakie popada Fénelon w związku z hiszpańską wojną sukcesyjną (1701⁠–⁠1713)

Fénelon opowiada się raczej za wojną narodową niż królewską

Bossuet: wojna jest plagą

…Lecz tylko król może o jej wszczęciu decydować

Kościół, armia i prawo do wojny

Żołnierz chrześcijański

Ksiądz Maury i obrona pokoju (1767)

 

11. Bóg Zastępów w służbie narodu (XIX wiek)

Przetasowanie kart

Wojna jest sprawą Boską

Chrystianizacja armii za restauracji

Kłopotliwa dla Kościoła kwestia włoska (1848⁠–⁠1859)

Ostatnia święta wojna. Jak się ginie za państwo papieskie (1860⁠–⁠1870)

Bóg Zastępów na Krymie i w koloniach

Wojna secesyjna jako Boża wojna służąca odrodzeniu Stanów Zjednoczonych

Kościół a wojna w ustroju antyklerykalnym. III Republika

Bezsilność Rzymu w walce o pokój

Plan ojca Taparellego

 

12. Tryumf i zakwestionowanie Boga Zastępów (1914⁠–⁠1945)

Izolacja i bezsilność Stolicy Apostolskiej podczas pierwszej wojny światowej

Kościoły narodowe sławią wojnę

Naród przed Kościołem

Narodziny nurtu pacyfistycznego w Kościele (lata dwudzieste)

Papież i pokój światowy. Liga Narodów czy świat chrześcijański? Encyklika Ubi arcano Dei (1922)

Luigi Sturzo i teolodzy z Fryburga. Porzucenie koncepcji wojny sprawiedliwej

Problem wojny ideologicznej

Watykan a wojny w Etiopii i Hiszpanii

Pius XII i druga wojna światowa

Niezbędność nowej teologii wojny

 

13. Od teologii wojny do teologii pokoju

Zaczęła się trzecia wojna światowa

Ograniczenia moralności chrześcijańskiej w obliczu użycia broni atomowej

Problem odstraszania

Potępienie zimnej wojny

Wojny lokalne: katolicyzm rozdrobniony

Jan Paweł II: „Żadna wojna nie może być święta” (1991)

Bezsilność Kościoła w obliczu wojny

Pacyfizm, odmowa pełnienia służby wojskowej

Zakwestionowanie wojny sprawiedliwej

Wojna stała się irracjonalna i absurdalna

Śmiałość wypowiedzi pokojowych

Ostrożność działania

Cztery podstawy pokoju

Agresywność a duchowość

Etyka ekumeniczna?

Zakończenie

Indeks nazwisk